Dywiz (-), nazywany również łącznikiem, jest znakiem wewnątrzwyrazowym, który stosuje się w wyrazach pospolitych oraz nazwach własnych. Dywizu używa się:
1) w nazwiskach dwuczłonowych, np. Pawlikowska-Jasnorzewska, Boy-Żeleński (wyjątkiem od tej reguły są dwa nazwiska: Andrzej Frycz Modrzewski i Mikołaj Sęp Szarzyński);
2) w połączeniach dwóch lub więcej nazwisk określających różne osoby będące twórcami jakiegoś dzieła, wynalazku lub odkrycia, np. prawo Joule'a-Lenza;
3) do łączenia nazw miejscowości i regionów, które składają się z dwóch lub więcej członów rzeczownikowych wspólnie identyfikujących jednostkę administracyjną lub geograficzną, np. Konstancin-Jeziorna, Warszawa-Okęcie, Busko-Zdrój (UWAGA! W nazwach miejscowych, w których pierwszym członem są wyrazy takie jak: Kolonia, Osada, Osiedle, Tartak, nie stosujemy łącznika);
4) do łączenia przymiotników złożonych z dwóch lub więcej członów równorzędnych znaczeniowo, np. biało-czerwona flaga, słownik polsko-francusko-hiszpańsko-włoski, a także do łączenia przymiotników trójczłonowych, w których dwa pierwsze człony stanowią bliższe określenie członu trzeciego, np. język staro-cerkiewno-słowiański (UWAGA! Bez łącznika zapisuje się przymiotniki złożone z członów nierównorzędnych znaczeniowo, w których główne znaczenie zawarte jest w członie drugim, natomiast człon pierwszy tylko określa bliżej to znaczenie, np. ciemnozielony (= zielony o ciemnym odcieniu));
5) w połączeniach przedrostków z nazwami własnymi, np. pseudo-Polak, super-Amerykanin;
6) w połączeniach wyrazowych z członami niby- i quasi-, np. niby-człowiek, quasi-naukowy (UWAGA! W terminach przyrodniczych cząstkę niby- pisze się łącznie, np. nibynóżki);
7) w zestawieniach rzeczownikowych składających się z członów równorzędnych znaczeniowo, np. fryzjerka-kosmetyczka (= osoba, która wykonuje równocześnie zawód fryzjerki i kosmetyczki) (UWAGA! W zestawieniach rzeczownikowych nierównorzędnych znaczeniowo, w których człon drugi określa człon pierwszy, nie stosujemy łącznika, np. inżynier elektryk. Wyjątkowo tego typu zestawienia piszemy z dywizem, gdy kolejność członów została przestawiona, np. cud-dieta);
8) w wyrazach utworzonych od skrótowców, np. PSL-owiec, oraz przed końcówką fleksyjną w odmiennych skrótowcach, np. ZUS-ie;
9) w parach wyrazów mających charakter zestawień równorzędnych – tego typu wyrazy zawsze występują razem i podobnie brzmią, np. esy-floresy, czary-mary, kogel-mogel, pif-paf;
10) w wyrażeniach, w których występuje dwukrotnie wyraz złożony, różniący się tylko pierwszym członem, np. krótko- i długoterminowy najem;
11) w wyrazach złożonych z liczby lub litery w pierwszej części i przymiotnika w części drugiej, np. XIX-wieczny, 30-lecie, n-liniowy;
12) w niektórych skrótach, np. m-c (=miesiąc), z-ca (=zastępca);
13) w wyrazach zapożyczonych wraz z obcą pisownią i w obcych nazwach własnych, np. boogie-woogie, The Coca-Cola Company;
14) w wyrazach składających się z liczebnika pół i rzeczownika będącego nazwą własną, np. pół-Polak, pół-Włoszka;
15) w przeciwieństwach logicznych, w których człon drugi jest pisany wielką literą, np. nie-Szekspirowski;
16) w niektórych skrótach, które zostały utworzone od przymiotników składających się z dwóch lub więcej członów i zawierają w pełnej formie dywiz, np. płn.-wsch. (= północno-wschodni), oraz w skrótach utworzonych od złożeń przymiotnikowych niezawierających w pełnej formie łącznika, np. rzym.-kat. (=rzymskokatolicki).
Komentarze