Liczebnik to samodzielna i odmienna część mowy. Odpowiada na pytania: ile? lub który z kolei? Liczebnik określa liczbę, ilość, kolejność bądź wielokrotność i może odnosić się np. do osób, zwierząt lub przedmiotów.
Liczebniki - rodzaje
Liczebniki możemy podzielić na następujące rodzaje:
- główne, np. jeden, pięć;
- zbiorowe, np. troje, czworo;
- porządkowe, np. pierwszy, siódma;
- ułamkowe, np. ćwierć, dwie trzecie;
- mnożne, np. potrójny, czterokrotna;
- wielorakie, np. dwojaki, trojaki;
- nieokreślone, np. kilka, wiele, sporo, dużo.
Liczebniki - odmiana
Liczebniki główne i zbiorowe
Dwiema najważniejszymi grupami liczebników są liczebniki główne i zbiorowe. Zarówno jedne, jak i drugie odmieniają się przez przypadki, ale różni je to, że liczebniki główne występują w różnych rodzajach, natomiast w liczebnikach zbiorowych kategoria rodzaju się nie zmienia.
Przykłady: jeden chłopiec, dwie kobiety, trzy stoły (liczebniki główne); troje dzieci, troje drzwi (liczebniki porządkowe)
Warto wiedzieć, że liczebniki zbiorowe łączą się z:
- rzeczownikami, które występują tylko w formie liczby mnogiej, np. dwoje skrzypiec;
- rzeczownikiem dzieci, np. dwoje dzieci;
- rzeczownikami nazywającymi istoty niedorosłe, zakończonymi na -ę w mianowniku, np. dwoje szczeniąt;
- rzeczownikami oznaczającymi zbiór osób różnej płci, np. dwoje uczniów;
- z niektórymi innymi rzeczownikami, np. dwoje rąk.
Liczebniki porządkowe
Ten rodzaj liczebników odmienia się przez przypadki, liczby i rodzaje.
Przykłady: drugi chłopiec, drugiego chłopca, trzecia dziewczynka, trzecią dziewczynką, piąte dziecko, piątym dziecku
Liczebniki porządkowe często składają się z wielu wyrazów, wówczas odmieniamy:
- tylko dwa ostatnie wyrazy, np. rok tysiąc dziewięćset osiemdziesiąty dziewiąty - w roku tysiąc dziewięćset osiemdziesiątym dziewiątym;
- ostatni wyraz, jeśli liczebnik nie zawiera dziesiątek, np. rok tysiąc dziewięćset pierwszy - w roku tysiąc dziewięćset pierwszym;
- ostatni wyraz, jeśli liczebnik nie zawiera dziesiątek i jedności, np. rok tysiąc dziewięćsetny - w roku tysiąc dziewięćsetnym.
Liczebniki ułamkowe
Liczebniki ułamkowe odmieniają się tylko przez przypadki, np. dwóch trzecich. Wyjątkiem jest liczebnik pół, który się nie odmienia. Podobnie jest z liczebnikiem półtora, który nie odmienia się przez przypadki, ale za to ma dwie formy rodzajowe: męską (np. półtora kilograma) i żeńską (np. półtorej szklanki). Forma ta zależy od rodzaju rzeczownika, z którym jest zestawiony.
Komentarze