Liczebnik - definicja, rodzaje, pisownia

Liczebnik to samodzielna i odmienna część mowy. Odpowiada na pytania: ile? lub który z kolei? Liczebnik określa liczbę, ilość, kolejność bądź wielokrotność i może odnosić się np. do osób, zwierząt lub przedmiotów.

Liczebniki - rodzaje

Liczebniki możemy podzielić na następujące rodzaje:

  • główne, np. jeden, pięć;
  • zbiorowe, np. troje, czworo;
  • porządkowe, np. pierwszy, siódma;
  • ułamkowe, np. ćwierć, dwie trzecie;
  • mnożne, np. potrójny, czterokrotna;
  • wielorakie, np. dwojaki, trojaki;
  • nieokreślone, np. kilka, wiele, sporo, dużo.

Liczebniki - odmiana

Liczebniki główne i zbiorowe

Dwiema najważniejszymi grupami liczebników są liczebniki główne i zbiorowe. Zarówno jedne, jak i drugie odmieniają się przez przypadki, ale różni je to, że liczebniki główne występują w różnych rodzajach, natomiast w liczebnikach zbiorowych kategoria rodzaju się nie zmienia.

Przykłady: jeden chłopiec, dwie kobiety, trzy stoły (liczebniki główne); troje dzieci, troje drzwi (liczebniki porządkowe)

Warto wiedzieć, że liczebniki zbiorowe łączą się z:

  • rzeczownikami, które występują tylko w formie liczby mnogiej, np. dwoje skrzypiec;
  • rzeczownikiem dzieci, np. dwoje dzieci;
  • rzeczownikami nazywającymi istoty niedorosłe, zakończonymi na -ę w mianowniku, np. dwoje szczeniąt;
  • rzeczownikami oznaczającymi zbiór osób różnej płci, np. dwoje uczniów;
  • z niektórymi innymi rzeczownikami, np. dwoje rąk.

Liczebniki porządkowe

Ten rodzaj liczebników odmienia się przez przypadki, liczby i rodzaje.

Przykłady: drugi chłopiec, drugiego chłopca, trzecia dziewczynka, trzecią dziewczynką, piąte dziecko, piątym dziecku

Liczebniki porządkowe często składają się z wielu wyrazów, wówczas odmieniamy:

  • tylko dwa ostatnie wyrazy, np. rok tysiąc dziewięćset osiemdziesiąty dziewiąty - w roku tysiąc dziewięćset osiemdziesiątym dziewiątym;
  • ostatni wyraz, jeśli liczebnik nie zawiera dziesiątek, np. rok tysiąc dziewięćset pierwszy - w roku tysiąc dziewięćset pierwszym;
  • ostatni wyraz, jeśli liczebnik nie zawiera dziesiątek i jedności, np. rok tysiąc dziewięćsetny - w roku tysiąc dziewięćsetnym.

Liczebniki ułamkowe

Liczebniki ułamkowe odmieniają się tylko przez przypadki, np. dwóch trzecich. Wyjątkiem jest liczebnik pół, który się nie odmienia. Podobnie jest z liczebnikiem półtora, który nie odmienia się przez przypadki, ale za to ma dwie formy rodzajowe: męską (np. półtora kilograma) i żeńską (np. półtorej szklanki). Forma ta zależy od rodzaju rzeczownika, z którym jest zestawiony.

Komentarze