Partykuła to nieodmienna i niesamodzielna część mowy, która nadaje odpowiednie znaczenie emocjonalne lub znaczeniowe wyrazom, a nawet całym wypowiedzeniom.
Partykuła - rodzaje
Partykuła w zależności od kontekstu może wyrażać np. niepewność, życzenie bądź rozkaz. Zgodnie z najbardziej popularnym podziałem, ze względu na funkcję, wyróżnia się aż 11 jej rodzajów. Mamy zatem partykułę:
- pytającą, np. czy, li;
- mnożną, np. razy;
- ograniczającą, np. tylko, jedynie;
- rozkazującą, np. niech, niechaj;
- życzącą, np. oby;
- wzmacniającą, np. no, -żeż, -ż, naprawdę;
- przeczącą, np. nie, ani;
- twierdzącą, np. tak, owszem;
- wątpiącą, np. bodajże, może;
- akcentującą, np. się;
- przypuszczającą, np. by, chyba, może.
Partykuła - pisownia
Użytkownikom języka polskiego dość duże trudności sprawia pisownia łączna lub rozdzielna partykuły by (też byś i bym) oraz nie.
Pisownia partykuły by
Partykułę by piszemy łącznie z:
- osobowymi formami czasowników, np. zrobiłaby;
- osobowymi formami czasowników, ale użytymi w funkcji bezosobowej, np. malowałoby;
- innymi partykułami, np. czyżby;
- większością spójników, np. jeśliby;
- wyrazami porównawczymi, np. jakby.
Natomiast rozdzielnie by piszemy:
- po bezokolicznikach, np. skończyć by;
- po wyrazach o funkcji rzeczownikowej, np. można by;
- po wyrazach winien, powinien, np. winien by;
- po formach bezosobowych, które są zakończone na -no lub -to, np. zrobiono by.
Pisownia partykuły nie
Partykułę nie, uznawaną za wykładnik zaprzeczenia, należy zapisywać łącznie z:
- rzeczownikami, np. nieszczęście;
- przymiotnikami, np. niespokojny;
- imiesłowami przymiotnikowymi, np. nieoceniony wkład;
- przysłówkami utworzonymi od przymiotników (tzw. odprzymiotnikowymi), ale tylko w stopniu równym, np. niedrogo.
W wielu innych przypadkach partykułę nie zapisujemy rozdzielnie. Chodzi m.in. o pisownię przed:
- czasownikami, np. nie był;
- przymiotnikami w stopniu wyższym i najwyższym, np. nie najlepszy;
- wyrazami takimi jak wolno, warto, trzeba itp., np. nie wolno;
- liczebnikami, np. nie pierwszy;
- zaimkami, np. nie ten;
- przed partykułami byle i lada, np. nie lada gratka;
- imiesłowami przysłówkowymi zakończonymi na -ąc i -łszy, -wszy oraz formami nieosobowymi zakończonymi na -no, -to, np. nie będąc, nie wykryto.
Warto znać te podstawowe zasady, aby ustrzec się przed popełnianiem błędów, zwłaszcza że bardzo często stosujemy partykuły w swoich wypowiedziach, a nie zawsze zdajemy sobie z tego sprawę.
Komentarze